oPEN Lab Genk – Samen bouwen aan een energiepositieve wooonwijk: hoe de industriële partners van oPEN Lab Genk hun steentje bijdragen aan de energiepositieve woonwijk van de toekomst
In Nieuw Texas en de tuinwijk in Waterschei (Genk), wordt hard gewerkt aan een toekomstbestendige buurt. Sinds oktober 2021, wordt alles in het werk gesteld om een sociale woonwijk en een voormalige mijnwerkersbuurt om te vormen tot een energiepositieve wijk – oftewel een wijk die meer energie produceert dan ze verbruikt.
Dit alles gebeurt binnen het kader van het Europese oPEN Lab-project, waarbinnen 32 partners uit 7 landen samenwerken aan de heropwaardering van stedelijke gebieden in meerdere regio’s in Europa (Pamplona, Tartu en Genk) om de overgang naar energiepositieve wijken te versnellen.
De kracht van samenwerking
Achter deze indrukwekkende transformatie schuilt een krachtig samenwerkingsverband van diverse partners. Elk van hen brengt zijn unieke expertise mee aan tafel: van technische innovaties tot sociale ondersteuning. Door samen te werken, realiseren de partners daarmee een collectieve renovatie die veel verder gaat dan een individuele woningrenovatie. Het ultieme doel? De ontwikkeling van een living lab in een energiepositieve woonwijk die meer energie opwekt dan ze verbruikt, een waardevol voorbeeldproject voor steden en gemeenten overal ter wereld.
Partnerbijdragen in de kijker
Met een van de belangrijkste mijlpalen – de renovatie van de 27 sociale woningen in Nieuw Texas – achter de kiezen, gaat het living lab in Genk een nieuwe fase in. Hoog tijd dus om de industriële partners van het Genkse living lab in de kijker te zetten.
- Wonen in Limburg: Sociale woningen toekomstbestendig maken Als sociale huisvestingsmaatschappij speelt Wonen in Limburg een centrale rol in het project. Ze stelt 27 sociale woningen ter beschikking voor renovatie, investeert in de gebouwschilrenovatie van de woningen en zorgt ervoor dat de bewoners actief betrokken worden bij het proces. Dit betekent niet alleen fysieke aanpassingen aan de woningen, maar ook aandacht voor het sociale aspect van de transformatie.
“In Nieuw Texas werkten we samen met bewoners aan oplossingen die niet alleen technisch duurzaam zijn, maar ook aansluiten bij hun dagelijkse leefwereld. Door co-creatie en intensieve participatie werd een renovatie meer dan een technische verbetering: het werd een sociaal gedragen transformatie van de wijk. Dit project toont dat duurzame renovaties niet alleen over techniek gaan, maar vooral over mensen. Bewoners zijn niet enkel gebruikers, maar cruciale partners in het verduurzamen van wijken. Het project in Nieuw Texas is een blauwdruk voor hoe technische en sociale innovatie, met verbinding als fundament, hand in hand gaan om samen te bouwen aan toekomstbestendige gemeenschappen in Europa.”
– [Lore Parade en Anneleen Baptist, Medewerkers team Bewonerswerking, Wonen in Limburg].
- VITO (partner in EnergyVille): Technologische innovatie en energiebeheer VITO/EnergyVille is de drijvende kracht achter de technologische innovaties binnen het project. Van slimme energiemanagementsystemen tot monitoring en dataverzameling, VITO/EnergyVille zorgt ervoor dat de wijk functioneert als een ‘living lab’ waarin data continu wordt geanalyseerd. Zo wordt niet alleen het energieverbruik geoptimaliseerd, maar ook de interoperabiliteit van de verschillende technische systemen op punt gezet.
“Door deze innovatieve technieken bij de mensen thuis uit te testen, optimaliseren we de operationele prestaties en tonen we aan dat wijkrenovatie niet alleen duurzaam kan zijn, maar ook social inclusief voor alle bewonersgroepen.”
– [Evi Lambie + Projectcoördinator, VITO/EnergyVille]
- Stad Genk: pionier in duurzame stadsontwikkeling Als lokaal bestuur speelt Stad Genk een verbindende rol binnen het project. De stad ondersteunt bewonerscommunicatie, zorgt voor een vlotte coördinatie en helpt bij de verspreiding van projectresultaten naar andere steden en gemeenten. Door de wijk te positioneren als een voorbeeldproject, versterkt de stad haar positie als pionier in duurzame stedelijke ontwikkeling.
“Stad Genk wil mee bouwen aan energiepositieve wijken, aan wijken die meer stroom produceren dan ze verbruiken. De wijk Nieuw- Texas is een voorbeeld van hoe steden samen met bewoners kunnen meedoen aan de energietransitie.”
– [Karel Kriekemans schepen Duurzame Ontwikkeling , Stad Genk]
- Peeters NV.: Implementatie van diverse HVAC-concepten in bestaande en hoofdzakelijk bewoonde woningen Peeters NV zorgde voor de implementatie van diverse HVAC-systemen binnen oPEN Lab. Een belangrijk aspect van het werk was het coördineren van de verschillende onderaannemers: van het installeren van de monitorings- en sturingsinstallaties, over het plaatsen van nieuwe radiatoren tot het plaatsen en aansluiten van de energiebox met alle technieken.
“Het project verliep niet zonder slag of stoot, maar dankzij een nauwgezette aanpak en samenwerking hebben we alles tot een goed einde kunnen brengen. En het resultaat mag gezien worden, met efficiënte en energiezuinige oplossingen die voldoen aan de huidige eisen en behoeften van zowel de bewoners als de opdrachtgevers.”
– [Jaak Schetz, Calculatie en projectopvolging, Peeters NV]
- HABENU-VANDEKREEKE: coördineerend aannemer De renovatie van de wijk Nieuw Texas in Genk was een prachtig voorbeeld van innovatieve en duurzame wijkvernieuwing. De tijdelijke maatschap Habenu-van de Kreeke & Artem speelde hierin een sleutelrol als coördinerend algemeen aannemer. We waren al in een vroeg stadium betrokken, nog lang voordat het ontwerpteam werd aangesteld. Dit gaf ons de mogelijkheid om vanaf het begin onze kennis en ervaring in te zetten om de optimale keuzes te maken op vlak van renovatiemethodieken, materiaalkeuzes, energie-efficiëntie en bewonerscomfort. Dankzij deze vroege betrokkenheid en een nauwe samenwerking met alle partners konden we het project in de juiste richting sturen en hoogwaardige, duurzame oplossingen realiseren. De open communicatie en gedeelde ambitie om een toekomstbestendige wijk te creëren, maakten deze samenwerking bijzonder waardevol. Dit project toont aan hoe gezamenlijke expertise en een gedeelde visie kunnen leiden tot een geslaagd resultaat waar zowel bewoners als huisvestingsmaatschappij Wonen In Limburg trots op kunnen zijn.
“Met innovatieve projecten zoals oPEN Lab bouwen we vandaag aan de duurzame wereld van morgen. Onze vroege betrokkenheid bij de renovatie van Nieuw Texas stelde ons in staat de juiste keuzes te maken en, samen met sterke partners, een toekomstbestendige wijk te realiseren. Wij noemen dat KRACHTIG VOOR MORGEN.”
– [Bart Leeflang, Projectleider, HABENU-VANDEKREEKE]
- dbv architecten: integratie van een nieuwe architectuur in bestaande woningen dbv architecten stond in voor de realisatie van de architectuur met betrekking tot de ruwbouw en de interne afwerking. Dankzij hun expertise op het gebied van architectuur werd onder andere de schilrenovatie met afwerking van de technieken gerealiseerd.
“Het bouwproces van oPEN Lab was voor ons een pioniersproject, waarin we een energiezuinige gebouwschil combineerden met geïntegreerde technieken, PV panelen en de digitalisering van het bouwproces omarmden. De moderne uitstraling weerspiegelt onze ambitie, maar ondanks de vooruitstrevende aanpak bleek blijvende bewoning tijdens de werken een hele uitdaging.”
– [Luc Baert, architect vennoot & Chênée Andeweg, architect, dbv architecten]
- Studiebureel Heedfeld – studiebureau speciale technieken Studiebureel Heedfeld stond als studiebureau in voor de detail engineering als ook de werfopvolging van alle technieken die in het project aan bod kwamen. Samen met VITO werden eerst alle mogelijke scenario’s vastgelegd. Daarna werden alle technieken van iedere woning in detail uitgewerkt. Hier kwam ook Heedfeld’s expertise inzake hernieuwbare energie van pas. De technieken bestonden uit: sanitaire installaties (o.a. aanmaak sanitair warm water), elektrische installaties (o.a. plaatsen van allerhande detectoren), verwarmingsinstallaties (vervangen van radiatoren of plaatsen van vloerverwarming al dan niet op basis van geothermie), installaties voor ventilatie (alle woningen werden uitgerust met een ventilatiesysteem, type C of D) en PV-installaties. Studiebureel Heedfeld beschreef ook de automatische regeling, waarbij alle installaties op elkaar werden afgestemd en alle parameters door VITO konden worden aangepast en resultaten konden ingelezen en vergeleken worden.
“Door de integratie van de vele duurzame technieken in deze sociale woningen zetten we een belangrijke stap richting een klimaatneutrale toekomst waarin zowel de bewoners als de planeet profiteren van de hoge energie-efficiëntie. Door een grondige analyse van de enorme hoeveelheid meetdata, afkomstig van de geïnstalleerde sensoren, zullen we in de toekomst nog efficiëntere en economisch rendabelere installaties kunnen ontwerpen.”
– [Pieter Bronzwaar – ontwerper HVAC en werfopvolger van oPEN Lab, Studiebureel Heedfeld]
- Machiels Building Solutions: naadloze integratie van energie-efficiënte gevels Machiels Building Solutions verzorgde de productie en montage van de gevels inclusief prefab steenstrips en buitenschrijnwerk voor het oPEN Lab project. Wat deze bijdrage uniek maakt, is de naadloze integratie van energie-efficiënte gevels die zowel de esthetiek als de duurzaamheid van de gerenoveerde woningen versterken.
“Dit project toont onze kracht in het leveren van maatwerkoplossingen voor complexe renovatieprojecten. Door nauw samen te werken met de andere partners, hebben we een sterke bijdrage geleverd aan een duurzamere toekomst voor de bewoners.”
– [Tristan Schoofs – Business Development Manager, Machiels Building Solutions]
- Divatec – Precisie-opmetingen voor efficiënte renovatieplanning Als landmeetkundig expert speelde DIVATEC een sleutelrol in het nauwkeurig in kaart brengen van de bestaande gebouwen. Door gebruik te maken van een combinatie van geavanceerde meetmethodes werden de woningen gedetailleerd in 3D gemodelleerd.
“Voor dit project werd op voorhand een assenstelsel per woning afgesproken waardoor tijd kon worden gewonnen in vergelijken van de woontypologieën om zo de schaalbaarheid te vergroten. De metingen gebeurde door een combinatie van verschillende meetmethodes met ingebouwde zelfcontroles.”
– [Dieter Vandepoel – bestuurder, Landmeetkantoor Divatec]
- Cast4All – slimme sturing via een innovatief energiemanagementplatform Het energiemanagementplatform van Cast4All verbindt verschillende energie- en comfortsystemen binnen woningen. Door data uit sensoren en apparaten te verzamelen en beschikbaar te stellen, maken we zowel monitoring als sturing eenvoudig en transparant. Dit zorgt ervoor dat bewoners binnen oPEN Lab dankzij slimme stuursignalen profiteren van optimaal comfort en energie-efficiëntie, zonder dat zij of andere partijen diepgaande technische kennis nodig hebben.
“Het integreren van zoveel verschillende systemen was een flinke uitdaging met heel wat iteraties, maar juist daardoor hebben we enorm veel geleerd. We legden de basis door systemen met elkaar te verbinden, en in de komende jaren zal blijken hoe slim en efficiënt ze kunnen samenwerken. We zijn dan ook benieuwd naar de resultaten en kijken ernaar uit om te zien wat we samen mogelijk hebben gemaakt.”
– [ Diederik De Coninck – Business Developer, Cast4All]
- Daikin – innovatieve warmtepompen op maat Als wereldwijde leider in verwarmings- en koeloplossingen zet Daikin sterk in op energie-efficiënte en duurzame technologieën. Binnen oPEN Lab leverde Daikin innovatieve warmtepompen die bijdragen aan een optimaal binnenklimaat en een efficiënte energiehuishouding in de gerenoveerde woningen.
“Bij Daikin zijn innovaties die duurzaam wonen en energie-efficiëntie ondersteunen onze passie. Onze deelname aan het oPEN Lab-project was een geweldige kans om samen te werken, te innoveren, en een echt verschil te maken wat betreft duurzaam wonen. Via oPEN Lab hebben we bovendien vele waardevolle inzichten opgedaan die de verdere ontwikkeling van warmtepomptechnologieën en hun ecosysteem zullen stimuleren. Deel uitmaken van de reis naar energiepositieve buurten is ongelooflijk lonend geweest voor het hele Daikin-team.”
– [Laurent Vanthournout – Deputy General Manager EMEA Development Center, Daikin Europe]
- Futech, adviseur hernieuwbare energie op woning- en wijkniveau Futech fungeert als industriële onderzoekspartner binnen dit project. Net als diverse andere partners, zoals bijvoorbeeld Daikin en Cast4All, vervult Futech een adviserende rol. Futech stelt zijn expertise op het gebied van hernieuwbare energie ter beschikking om bij te dragen aan de realisatie van het project.Tot nu toe heeft Futech ondersteuning geboden bij de dimensionering van PV-installaties en batterijsystemen op woningniveau voor de uitgevoerde renovaties. In de toekomst blijft Futech het project ondersteunen met advies en materialen, specifiek gericht op de wijkinfrastructuur.
“We zijn blij dat we met Futech bij zo’n innoverend project betrokken worden en dat onze aanpak en technologiekeuze naar waarde geschat wordt. We kijken er ook naar uit om binnenkort de monitoring en de slimme aansturing met de IluSmart-applicatie van Ilumen uit te rollen en zo onze impact nog groter te maken.”
– [Nelis Boon – Projectleider, Futech]
- LITO, prefabricatie van energieboxen voor een complexe wijkrenovatie LITO specialiseert zich in de prefabricatie van geavanceerde HVAC-installaties voor nulenergiewoningen en heeft binnen oPEN Lab een belangrijke rol gespeeld bij het ontwikkelen van de compacte energieboxen die tegen de woningen geplaatst werden. Hoewel de installaties aan de buitenkant gelijkaardig lijken, zijn ze in werkelijkheid op maat afgestemd op de specifieke behoeften van elke woning. Dit betekende een enorme technische uitdaging.
” Voor dit project hebben we een krachttoer moeten uitvoeren. Hoewel je op het eerste zicht twintig identieke energieboxen ziet, zijn het in werkelijkheid allemaal verschillende combinaties van hernieuwbare energiesystemen. Bovendien zitten ze ook nokvol met extra meetapparatuur. Om deze steeds in dezelfde, compacte ruimte opgebouwd te krijgen, hebben we duizenden digitale simulaties moeten uitvoeren. Je moet immers rekening houden met minimale afstanden om componenten in- en uit te bouwen. Dit vroeg om een echte ’think INside the box’-aanpak, waarbij innovatie en maatwerk hand in hand gingen.”
– [Lieven Smeyers – Chief Enthousiasm Officer, LITO]
De weg vooruit
De komende weken staan voor oPEN Lab Genk in het teken van het operationeel maken van de monitorings- en controleinfrastructuur, waardoor in real-time gegevens over energieverbruik, energieproductie en comfort beschikbaar worden. Deze gegevens maken het niet alleen mogelijk de prestaties van de wijk nauwgezet te monitoren, maar ook het energieverbruik op wijkniveau verder te optimaliseren.
Samenwerking blijft ook de rest van het project centraal staan en zal leiden tot unieke inzichten die bijdragen aan de bredere uitrol van energiepositieve wijken
“De proeftuinen van oPEN Lab groeien steeds meer naar een levend labo, een innovatie-hotspot waar nieuwe processen, -technologieën en -diensten worden getest en gevalideerd in reële omstandigheden”,
zegt Maarten De Groote, projectcoördinator van oPEN Lab.
“Ons doel is om deze inzichten aan het einde van het project publiek beschikbaar te stellen, zodat ze steden en regio’s in heel Europa (en daarbuiten) kunnen ondersteunen bij het ontwikkelen van energiepositieve wijken.”
Meer weten?
Benieuwd naar de voortgang van het project blijf je graag op de hoogte van de inzichten die vergaard worden binnen het project? Bezoek dan openlab-project.eu.
Kijk je graag even mee achter de schermen van de renovatiewerken in Genk? Mis dan zeker deze video niet