Aanpassing koolstoftaks moet invoering ervan verzachten

De Europese Commissie wil de koolstoftaks op verwarming van gebouwen en transport, het zogenaamde ETS2-systeem, aanpassen. Het zal de hogere prijzen voor gezinnen aan de pomp of bij hun energieleverancier op termijn niet meteen temperen, wel de overgang er naartoe verzachten.

Een koolstoftaks om uitstoot te beprijzen

De koolstoftaks via het Europese emissierechtsysteem (ETS) bestaat al sinds 2002 voor onder meer de industrie en de luchtvaart, en kleeft een prijs op een ton uitgestoten CO₂ of andere broeikasgassen. Dat gebeurt door een mechanisme van emissierechten die worden geveild op de ETS-markt. Per ton CO₂ dat wordt uitgestoten dienen uitstoters een recht te kopen. De bedoeling is dat het bedrijven stimuleert om te investeren in de energietransitie en minder CO₂ uit te stoten.

De werking van dit mechanisme en de mogelijke impact van de uitbreiding naar andere sectoren werd eerder toegelicht in de EnergyVille-expertbijdrage “Doortastend klimaatbeleid houdt energie betaalbaar”, waarin de ETS2-paper van EnergyVille/VITO verder wordt besproken.

Uitbreiding naar gebouwen en transport vanaf 2027

Een gelijkaardig systeem zal vanaf 2027 in voege treden voor de CO₂ die wordt uitgestoten door auto’s en vrachtwagens die rijden op diesel, gas of benzine en door gebouwen die verwarmd worden op gas of stookolie. Het zullen de accijnsplichtige brandstofleveranciers zijn die de emissierechten moeten aankopen, maar zij kunnen ze doorrekenen aan hun klanten.

Berekeningen van het Planbureau stellen dat een gemiddeld gezin daardoor elk jaar 250 tot 400 euro extra zou betalen als het niets verandert aan zijn energieconsumptie, lees: hun huis renoveren, een warmtepomp installeren, overschakelen naar een elektrische wagen, enzovoort. Om de sociale impact te verminderen voor kwetsbare gezinnen en micro-ondernemingen, heeft de Europese Commissie het Sociaal Klimaatfonds opgericht.

Aanpassingen om de overgang te verzachten

Om de overgang naar die hogere kosten van fossiele brandstoffen niet te abrupt en onvoorspelbaar te laten verlopen, voorziet de Commissie nu in een aanpassing van het systeem. Dat bestaat uit onder meer twee maatregelen: als de emissierechten te duur worden tegenover de richtwaarde van 45 euro per uitstootrecht die de Commissie als standaardwaarde vooropstelt, zal het zogenaamde Marktstabiliteitsmechanisme sneller in gang schieten.

Dat mechanisme bestaat nu uit een buffer van emissierechten die de Commissie op de markt kan brengen, tot de prijs weer op een aanvaardbaar niveau ligt. Daarnaast wil de Commissie de opbrengsten van ETS2 al in 2026 – dus voor het systeem van start gaat – beschikbaar maken voor de lidstaten. Dat kan door de veilingen voor uitstootrechten te vervroegen.

Financiële middelen voor lidstaten

‘De lidstaten krijgen richtlijnen over hoe ze die financiële middelen kunnen inzetten. Zo kunnen ze structurele investeringen voor gebouwenrenovaties faciliteren, openbaar vervoer versterken of financiële stimuli voorzien voor wie overschakelt op elektrisch rijden en fossielvrije verwarming’, zegt Bright Adiyia, beleidsexpert Energie en Klimaat bij EnergyVille/VITO.

‘Het hele ETS-systeem zal ook sneller bekend raken bij de consument. Brandstofleveranciers zullen bovendien al ver voor 2027 de startprijs van de emissierechten kennen, waardoor ze meer prijszekerheid hebben.’

Deze aanpassingen sluiten nauw aan bij de recente inzichten uit PATHS2050 – The Power of Perspective, waarin EnergyVille verschillende toekomstscenario’s analyseert om energie betaalbaar en duurzaam te houden richting 2050.

Geen verandering aan timing of kost

‘De Commissie verandert dus niets aan de timing van ETS2 – 2027 blijft het startpunt’, zegt Adiyia. ‘Ook de hogere kosten waar gezinnen tegenaan kijken als ze hun energieconsumptiegedrag niet wijzigen, zal niet veel veranderen.’

Benieuwd naar meer?

Lees de volledige Position Paper van EnergyVille/VITO-onderzoeker Bright Adiyia.